Şenkaya’nın Tarihi Ve Turistik Yerleri
BARDIZ CAMİİ
Osmanlı Saray Muhafızı Bardızlı Ali tarafından, 1748 yılında Mimar Sertzade Molla Ahmet Ali’ye yaptırılan cami; Şenkaya İlçemizin Bardız (Gaziler) bucağında bulunmaktadır.
ŞİRVAZ ÇAĞLAYANI
Şenkaya İlçemizin Kaynak Köyü sınırları içerisinde yer alan Şirvaz Çağlayanı, Tortum şelalesinden sonra Erzurum İli’nde düzenli su düşüşüne sahip ikinci en yüksek eğim kırığıdır. Çağlayan alanının; kelebek, kuş, memeliler ve bitki türleri açısından son derece zengin potansiyele sahip olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bozulmamış doğasının yanı sıra çağlayan yakınlarında ilk kez tespiti yapılan tarih öncesi döneme ait kaya üstü resimleri ve yerleşme kalıntıları bulunmaktadır.
Not: Birsen Aksoy ŞİVRAZ ŞELALESİ GÖREŞKEN KÖYÜ YAYLASININ SINIRLARI İÇERİSİNDE YER ALIR. SELAMLAR. Bazen kaynaklarda hata yapabiliyor. Ben orada doğdum büyüdüm. Köyümün ve yaylamın her taşını tanırım.
BARDIZ KALESİ
Şenkaya İlçemizin Bardız (Gaziler) Bucağı yakınında bulunmaktadır. Kalenin ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı konusunda kesin bir bilgi bulunmamakla beraber XII.yüzyılın ortalarında Saltuklu Meliki İzzeddin zamanında yapıldığı sanılmaktadır.
VENK KİLİSESİ
Venk kilisesi: İlçemizde bulunan bu kilise ne zaman ve kim tarafında yapıldığı belli değildir. Kilisenin Roma veya Bizans dönemine ait olunduğu söylenilir. Bu kilisenin etrafında bir sürü büyük kayalar bulunur. Kayaların içi ise mağaralar doludur. Bir kısmı yıkılmıştır. Bir kısmı ise doğal hali ile günümüze ulaşmayı başarmıştır.
KAMHIS (YANIKKAVAL) KİLİSESİ
“Kamhıs Kilisesi” Yanıkkaval (Kamhıs) köyünün batısında, Balkaya vadisinde yer alır. Asıl Kilise yıkılmış olup küçük bir bölümü ayaktadır. Asıl kilisenin kuzeyinde bir tepe yamacında kayalık içerisine oyulmuş durumda Mağara Kiliseleri yer alır.
Memleket ziyaretimde Kamhıs Kilisesi’nin kalıntıları üzerinde çektirdiğim bir hatıra.
PENEK KALESİ(KİLİSESİ)
Penek Kalesi (Kilisesi);Erzurum- Oltu-Göle karayolu üzerinde bulunan Penek Köyü’nün kuzeybatısında bir tepe üzerinde yer almaktadır.Halk arasında her ne kadar Penek Kalesi olarak geçiyor ise de ,o aslında kale değil bir kilisedir.Dede Korkut hikâyelerinde “Ben Hisarı” olarak geçer. Çeşitli kaynaklarda Ban, Bana , Penak, Penek diye anılmaktadır.
Penek Kilisesi -Ayrıntılar İçin Aşağıdaki Bağlantıyı Tıklayınız
SOLOMON MANASTIRI-Soğmun (Evbakan Köyü)
Hazreti Meryem’in kucağında Hazreti İsa tasviri, oyma haç ve çeşitli figürlerin yer aldığı Solomon Manastırı Şenkaya İlçesinin Soğmun (Evbakan) Köyünde kayalıklar üzerine mağaralardan oyularak yapılan ve yaklaşık bin yıllık geçmişe sahip olduğu biliniyor. Mağara manastırda, Hazreti Meryem’in kucağında Hazreti İsa tasvirinin yanı sıra oyma haç ve çeşitli figürler yer alıyor.
Kıpçak Atabek Devlet Yöneticisi Mirze Çabuk’un yaptırdığı kiliseden bir detay. 16. Yüzyıla ait olan bu kitabede “MİRZE ÇABUK” yazmaktadır.
Yer: Bardız Vadisi, Erzurum
VALİLİK MAKAMINA
(Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü)
ERZURUM
Şenkaya İlçesi, büyük bölümü Gülveren, kısmen Kevenk, Özyurt ve Yoğurtçular köyleri sınırlarında bulunan Erdavut Dağı’nın zirvesinde bir ziyaret (türbe) bulunmaktadır. Yakın zamana kadar civar köyler her yıl ziyarete (yatıra-türbeye) çıkar kurban keser, dualarını ederlerdi. Hal böyleyken son yıllarda biline biline yatırın üzerine yangın kulesi ve vericilerin yapılmasına göz yumulmuştur.
Davut adında zatın; Penek Kalesini almak ve bölgeyi Türkleştirmek için savaşırken, Türkün Bağları denilen yerde şehit düştüğü, cenazesinin buraya taşınarak defnedildiği bilinmektedir. Dağ adını bu yatırdan (Davut’tan) almıştır. Yaptığım gözlemlerde; Dağın zirvesine ,taşlarla 30-40 metre yüksekliğinde yapılmış bir Höyük’ün (Kurgan’ın) olduğu sonucuna vardım. Üzeri toprak ve bitki örtüsüyle kaplandığından ilk bakışta anlaşılmayabilir.
1. Yerinde kapsamlı bir inceleme-araştırma yapılarak konun aydınlığa kavuşturulması, üzerinde bulunan harabe bina ve vericilerin kaldırılıp eski haline getirilerek tekrar halkın ziyaretine açılması.
2. Bölgede bulunan Penek Kalesi (Kilisesi) ,Kamhıs Kilisesi, Solomon (Soğmun) Kilisesi ve diğerleri bakımsız, korunmasız ve kaderlerine terkedilmiş durumdadır. Her geçen gün biraz daha tahrip olmakta, mevcut duvarları çatlamakta ve yıkılmaktadır.
Söz konusu yerlerin koruma altına alınması, gerekiyorsa restore edilerek turizme açılması, hiç değilse mevcut durumları ile korunması için,
Gereğinin yapılmasını arz ederim.
09.11.2022
Selahattin ALTAŞ
Erzurum İli Şenkaya İlçemizde bulunan bazı tarihi eserleri gördüğümde duyarlı bir vatandaş olarak çok üzülmüştüm. Yüz yıllar boyu ayakta duran ve bugüne gelen bu eserler bakımsız, kaderlerine terkedilmiş, yıkılma tehlikesi ile baş başa içler acısı durumdadır. Söz konusu eserlerin koruma altına alınması, gerekiyorsa restore edilerek turizme kazandırılması gerekiyor diye düşünüyorum. Aksi halde birkaç yıl içinde yıkılıp, yok olup gideceklerdir.
Söz konusu kültür varlıklarımızın Erzurum Kültür ve İl Müdürlüğünün envanterinde olduğunu düşünerek dilekçe vermiştim. Örneğin; Penek Mahallesinde (Köyünde) bulunan Penek Kilisesi, Yanıkkaval Mahallesindeki Kamhıs Kilisesi, Evbakan Mahallesindeki Solomon Kilisesi ve Kalesi, Gülveren Mahallesi (Köyü) Erdavut Dağı’nın zirvesinde bulunan Erdavut Yatırı ve diğerleri. Ancak dilekçeme cevaben Kültür ve Turizm Bakanlığı Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğünün 29.11.2022 tarih ve E-76013208-165.02.04-3192273 sayılı yazılarında; “Yukarıda belirtilen kiliseler, yatır alanı, türbe, höyük (kurgan) ve diğer taşınmaz kültür varlıklarına yönelik Müdürlüğümüz dijital ve dosya arşivinde herhangi bir tespit ya da tescil kaydına rastlanılmamıştır. Söz konusu alanlara ait pafta, ada ve parsel bilgilerinin, Müdürlüğümüze iletilmesi durumunda, ilgili alanların yerinde incelenmesine müteakip kurumumuz mevzuatı çerçevesinde iş ve işlemler yapılarak gerekli bilgilendirmeler yapılacaktır.” Denilmektedir.
Yazıdan anlaşılıyor ki söz konusu kültür varlılarımızdan haberleri bile yok. Bu nasıl bir iştir. Benim, senin yabancı ülkelerden gelerek buraları ziyaret edenlerin, yöre halkının haberi var da bunların mı haberleri yoktur? Ders kitaplarında bile yer almaktadır. Şenkaya ilçesi belli, eserlerin bulundukları mahalleler belli, özel mülkiyet olmadıklar da belli. Bunları yerinde bulmak çok mu zordur? Yani bu bilgiler gönderilmediği takdirde herhangi bir iş ve işlem yapılmayacak mı? Öyle anlaşılıyor. Mahallelere gidildiğinde muhtarlardan her türlü bilgi ve belgeyi temin edebilirler. Ayrıca bu bilgiler internet ortamında da mevcuttur. Mevzuata boğup baştan-sağma mı yapılıyor diye düşünmemek elde değildir. Ben yine de bu bilgileri “CİMER” aracılığı ile ilgili kuruma göndereceğim.
Memleket ziyaretimde Kamhıs Kilisesi’nin kalıntıları üzerinde çektirdiğim bir hatıra.