Poşalar veya Lomlar Kimlerdir?

POŞALAR VEYA LOMLAR KİMLERDİR?

1955-60’lı yıllarda sonbahar gelip, bostanlar söküldüğünde köyümüze “Poşalar” gelirdi. Bazıları gelip kısa süre kaldıktan sonra köyden ayrılırdı. Bir aile vardı kı üzün süre, kışa kadar kalırdı. Kışın başka bir köye giderdi. Polat (Hanımı Yaşar) adındaki Poşa ailesinin Yaşar Mehemmet ve Cahit adlarında iki erkek ve ismini hatırlayamadığım bir de kız çocuklar vardı.

İki eşek sırtında taşıdıkları yükle gelir, tabir caizse “bir damın deliğinde “ kalırlardı. Köyün birikmiş kap-kacak kalay, lehim, ayakkabı tamiri, elek-kalbur ve bunun gibi işlerini yaparlardı. Kaldığı sürece köyün bir hanesi olarak görülürdü. Çocukların yaşı bizimle aynı olduğundan arkadaşlıklarımız olmuştur.

Gelin şimdi Poşaları etraflıca inceleyelim:

Poşa, Boşa ,Poşı,Boşı,(Çince:bu–shi ,Japonca:jipush) .

Poşa sözcüğü Karapapaklar , Terekemeler Gürcüler, Çerkezler; Ülkemizde ise bunların bulunduğu coğrafyalarda, mesela Göle Ağrı, Van, Erzurum, Sivas, Bayburt ve Erzincan’da yaşayanlar, Çingeneler için kullanmaktadır.

“poşa” kelimesi için diğer dillere baktığımızda şu izlere rastlanmaktadır:

 Kelime Gürcüce ’de “boşa ” şeklinde geçmekte ve “çingene” anlamına gelmektedir. Ayrıca “boşuri ena” kelimesi de “çingene dili” demektir (Claidze, 2001: 279).

 Japoncada da çingene anlamına gelen benzer bir kelime vardır: “jipushî” (Japonca Sözlük, 2003: 230)

 Eski Türkçe bir metin olan ”İyi ve Kötü Prens Öyküsü ‘’nde geçen ve “bağış, sadaka” anlamına gelen “poşı (PWŞY)” kelimesi ise bizi Çince’ye götürmektedir. Çünkü kelimenin Çince şekli “bu-shi”dir ve adı geçen metinde “poşı-çı (PWŞYCY)” olarak geçmiştir ki, bu da “bağış isteyen, dilenci” anlamına gelmektedir. Kelimenin geçtiği cümle şöyledir: [yoq çıγay poşı-çı men / tep tedi.] (ĐKP, XLVII, 4-5)

 Böylelikle günümüz dillerindeki “poşa/boşa/jipushî” kelimesinin, Çince’deki “bu-shi” olduğu görülmektedir. ( Kaynak:Hüseyin Yıldız , Gazi Üniversitesi-Ankara)

 *Zamanında Ermeni Apostolik Kilisesi mensubu olan Romanlara Erzurum yöresinde ‘Poşa’ derler.Zanaatları olan elekçilikten dolayı onlara bazen elekçiler veya elekçi Ermeniler de deniyormuş. Fakat Lomların kökleri Ermeniliğe dayanmıyor; Hint-Avrupa ırkından geliyorlar. Bazı araştırmacılara göre, Romanlar Hindistan’dan geliyor. Bahsettiğimiz Romanlar, yaklaşık 10-11. yüzyılda Hindistan’dan ayrılıp Asya’ya yerleşmişler ve belli bir süre İran’da kalmışlar. Poşaların gi*zli dilinde, Poşaca veya Lomcada çok sayıda Ermenice kelimenin yanı sıra Farsça kelimelere de rastlamak mümkün.Poşaların bir başka kısmı ise çoğunlukla Mezopotamya’daydı. Muhtemelen Timur istilalarından sonra Fırat nehrinden Erzurum’a, oradan Oltu, Kars ve Trabzon’a gelmişler; 1828’de ise Aleksandropol (Gümrü) ve Cavakhk’a yerleşmişler. Lomlar, tarihi Ermenistan sınırlarında yaşadıkları için Ermeni Apostolik Kilisesi’ne katılmışlar. Günümüzdeyse Türkiye’de yaşayan bütün Lomlar Müslümanlaşmışlar.

 Türkiye’de yaşayan Lomların çoğu etnik kimliğini saklamayı tercih ediyor. Lomlar tarihte de diğer toplumlara çok kapalı bir toplum olarak yaşamış. Türkiye’de yaşayan Lomlar etnik kimliklerini saklamanın yanı sıra Ermeni sayılmaktan da kaçınıyorlar. Çok fazla Ermenice kelime kullandıklarının farkındalar. Poşalar arasında kendi kimliklerini inkâr etme ve bilinçli bir şekilde unutma eğilimi var. Bunu özellikle genç Poşalarda görebiliriz.

 Karadeniz’de yaşayan Lomlar Ermenice değil kendi dillerinde yani Lomca konuşuyorlar. Lomca, Romancanın ve Ermenicenin karışımıdır. Günümüzde Lomca, genellikle yaşlı Poşalar tarafından ve özellikle gizli dil olarak kullanılır. Genç Poşalara gelince, şunu söylemem gerekiyor: Bölgede yaşayan 30 yaş altı Poşalar, anadillerini artık bilmiyor ve konuşamıyor. Bu, Karadeniz bölgesindeki Poşalar için geçerli. Poşaların yaşadığı diğer bölgeleri henüz ziyaret edemedim. Türk araştırmacılara göre Romanların Rom ve Dom gruplarından farklı olarak Lomlar, Lomcayı unutmaya başlamış. Onlara göre Romlar ve Domlar dillerini henüz koruyorlar.*Meline Anumyan.