Oltu Şura Hükumeti

(Hüseyin Köycü ve Diğer Yönleriyle Şenkaya:Sayfa:11-12-Selahattin Altaş)
OLTU ŞURA HÜKUMETİ

İngiltere ve diğer itilaf devletleri Güneybatı Kafkasya ile birlikte Oltu ve dolaylarını da Ermenilere bırakmak niyetindeydiler. 5 Kasım 1918 tarihinde kurulan Kars İslam Şurası, Elviye-i Selâse’deki (Batum, Ardahan ve Kars sancakları) Türk halkının hukukunu korumak amacıyla kurulmuş, daha sonra 18 Ocak 1919’da Kars’ta kurulan Cenubi Garbi Kafkas Hükumetinin çekirdeğini teşkil etmiştir. Bu hükumetin Şura şubeleri arasına Oltu da katılmıştır. Ancak bu hükumet İngilizlerin Kars’ı işgali üzerine, İngilizler tarafından 13 Nisan 1919 tarihinde dağıtıldı. İngiliz işgalinden sonra Kars ile ilişkiler kesilince Oltu İslâm Komitesi derhal çalışmalara başlayarak Karınca Düzü’nden Kaleboğazı’na, Artvin’den Bardız ve Narman yaylalarına kadar olan bölgeleri savunma sınırları içerisinde kabul eden “OLTU ŞURA Hükûmetini kurdular. Bu hükumetin kuruluşu İngilizleri kuşkulandırdı. Kars’tan görevlendirilen iki İngiliz subayı ve bir manga İngiliz askeri Oltu’ya gönderildi. Amaçları bu hükümeti dağıtmaktı. Zorla dağıtamayacaklarını anlayan İngilizler yeni bir meclisin kurulmasını ve bu meclise Rumlardan da bir üye alınmasını sağladılar. Mehmet Ramiz Beyin başkanlığında kurulan ve Şura yönetiminin yerini alan meclise “Oltu Meclis-i İdaresi” denildi. Yusuf Ziya Bey, Şakiroğlu Ahmet Bey, İzzet Bey, Sefer Efendizade Ahmet ve Rumlardan Papadapulo meclis üyesi oldular. Meclis kararlarını kendisini “Oltu Mutasarrıfı” olarak tanıtan İngiliz yüzbaşı Farel vize ediyordu. İngilizlerin Kars’a dönüşünden sonra 25 Mayıs 1919’da İngilizlerin kurduğu Meclis-i İdare toplanarak kendi kendini feshedip Yusuf Ziya Bey’in Başkanlığında “Oltu Şura Hükümeti’ni yeniden kurdular. 17 Mayıs 1920’de TBMM ile birleşince Oltu Şura Hükumeti sona ermiş oldu.

OLTU MİLLİ İSLAM KOMİTESİ OLTU ŞURA HÜKÜMETİ,
Şenkaya Gazetesinden ( Yıl 1950,sayı 4,sayfa 1)
1333 Senesi Teşrinde idi (1915 yılı Ekim veya Kasım ayı-basım hatası olabilir .1333 yılı 1915 e denk geliyor.1338 olabilir.) Örtülü ’de (Şenkaya) o
zamanın konak sahiplerinden Mehmet Ağanın konağına Narman’ın Muhker
köylü Dursun Çavuş adında (Bu zat son zamanlarda Sarıkamış’ın Kara Kurut
Bucağında iken vefat etmiştir) birisi misafir idi. Akşam namazı karanlıklarken
köye iki atlı pür silah Ermeni’nin geldiğini işittik. Doğruca Mehmet Ağanın
konağına gitmişlerdi. Köyde heyecan uyanmıştı.Bir çok kimse işin mahiyetini
anlamak için odaya gittik.Dursun Çavuş sofrada yemek yiyor,peykenin üzerinde
silahları elinde sofranın kalkmasını bekleyen Ermenilere şaşkın şaşkın
bakıyordu.Yemek bittikten sonra Ermeniler Dursun Çavuş’a hitaben ;Haydi
önümüze düş gideceğiz.O anda orada bulunan ve her hususta çok fedakar olan
Örtülü’lü bir genç yerinden fırlayarak ne yapacaksınız dedi.Ermeniler cevaben:
-Bu bir zaman bizim adamlarımızı gaip etmiş,atlarımızı götürmüş .Adamlarımıza
mukabil götürüp öldüreceğiz.Atını da atımıza mukabil alacağız.O sırada dışarıda
hazırlanmış olan köy muhtarı Cuma Usta oğlu Ali Ağa delikanlılarla beraber
içeriye saldırarak Ermenileri yakalattırıp köy hududundan dışarı kovdu.o andan
itibaren köyde mevcut olan yüzlerce silah meydana çıkarılmış,gençler silahlar
ellerinde Dursun Çavuş’un etrafına toplanmışlar.Dursun Çavuş’ta artık korkudan
kurtarmış ve silahlıların başına geçerek Türk ordusunda evvelce öğrendiği talimi
ettirmeye o gece kumandan olmuştu.İşte bu ufak hareket büyük hareketlerin
tohumu olmuştur.Bunu işiten kahraman ruhlu insanlar Oltu İlçe Merkezinde
toplanarak bir komite kurdular .
(Şenkaya Gazetesi Yıl 1950 ,sayı 6).
Komitede çalışanların adlarını ve çalışma derecelerini gelecek sayıda sıra ile
vereceğiz.
Bu komite ile inceleyerek o zamanki cihan durumunu bütün Oltu’ya civar
kazalardaki Müslümanları birliğe davet ediyor ve silahlandırıyordu. O sıralarda
Ermenler ise her tarafta İslam kanını akıtmak için tedbirler alıyor,silahlarını
biliyorlardı. Satırlarını parlatıyor, gıcırdatıyorlardı.
Milli İslam Komitesinin mensupları da milleti müdafaa için lazım gelen tedbirleri
alıyorlardı. Bu meyanda Tortum’un Sürbahan Köyündeki Ruslara ait bir silah
deposunu elde edip Müslümanlara dağıttılar.
Oltu’da teşkilat yaparak ambarlara, resmi dairelere el koydular. Bayburt ve
Erzurum’da alabildiğine kan dökerek zulmün,fecasetin üstün tabakasına çıkan
hunhar Ermenilerin Açığın Dağından Narman’a aşmasına mani oldular.
İd ve Şekerli köylerindeki Ermeni çetelerini püskürterek Narman ve Tortum
kazalarının Müslüman halkını boğazlamaktan kurtardılar.
Bayburt, Erzurum ve Pasinler’de kan içmeye kanıkmış olan o gaddarların yolunu
keserek Tortum,Narman,Oltu,Göle,Aradan,Çıldır ve Posof’u kana boğmalarına
mani oldular. Osmanlı Türkiye’sinin Kafkas ordularını İspir’de karşılayarak el
birliği yaptılar.
Havaliyi Türk ordularına emanet edinceye kadar çalışarak kahramanlığın
şaheserini yarattılar. Kar şurasının tohumunu ektiler. Hiç çekinmeden ve
mübalağasız denilebilir ki; Milli mücadelemizin kılavuzu oldular.
On sığır fiyatına bir tüfek, bir teke buğday fiyatına bir fişek satın alarak milleti
müdafaa onlara has bir metanettir.
(Şenkaya Gazetesi (Yıl 1950,sayı 7,sayfa 2)
Mili İslam Komitesine mensup kahramanlar birkaç değil bir çoktur. O zamanlar
Liva olan ve bir müddet sonra da Liva kalan Oltu’nun kasabası ve bütün
köylerinin halkı milli harekatın özü ve tohumu oldular.
………
O Oltu ki: Din,Irk,Vatan düşmanlarımıza karşı arıların harami arılara karşı
koyduğunu andıran gayret ve ittifakı gösteri.
Yine o Oltu ki ,ahiren Şenkaya ilçesi gibi bir yavru doğurarak her hal ile medeni
bir parça meydana getirdi.
……….
İşte bu Oltu kasabasında kurulan ,Oltu Milli İslam Komitesine katılanların hatıra
gelenleri saydıktan sonra devam edecek sayılarda olanların cümlesinin birer
birer kaydedeceğiz.
Diğer kazalardan gelenler:
(Şenkaya Gazetesi (Yıl 1951,sayı 8,sayfa 1)
1.Birinci Umumi harpte Rus işgali altında olan Şark Vilayetlerimizin muhtaç
halkına erzak, elbise gibi şeyleri vermek ve bunları Rus, Ermeni ve Grek
zulümkarlarının elinden kurtarmak için Bakü İslam Cemiyeti hayriyesi tarafından
gönderilen ve musavat partisine mensup Nazaralı oğlu İsmail Bey .Komitenin
Başkanı ,siyasi bir kahraman.(20 sene evvel İstanbul’dan perişan bir halde
ayrıldığını biliyorsam da şimdi nerede olduğunu bilmiyorum).
2.Doktor Esat Hacıoğlu Komitenin azası ve komite faaliyetlerini idare eden en
bilgin bir genç (Kars Milletvekili Doktor Esat Oktay).
3.Hacı Şerif oğlu Mehmet Bey. Komite azasından ve Olur Kaymakamı olduğu için
salahiyeti dolayısıyla çok faydalı olmuştur. Ateşin, korkmaz fedakar bir
genç.(Şimdi Sarıkamış’ta mütevazi bir hayat geçirmektedir).
4.Hasan oğlu İsmail bey. Oltu Jandarma komutanı olduğu için salahiyeti
dolayısıyla çok faydalı olmuştur. Durendiş, çok fedakar bir genç.(Şimdi
Sarıkamış’ın Bozat köyündedir).
5.Sarıkamış’ın Yeni Gazili Şafi Efendi ,hüsniyet sahibi,fedakar,çalışkan bir
genç.Oltu’nun işgalinde önemli oynamıştır.(Şimdi nerde olduğunu bilmiyoruz.
6.Yeni Gazi köylü Kurban,Yusuf,Mehmet,Sadık ve arkadaşları.
7.Süleyman Efendi.330 Harbi sırasında Osmanlı Ordusundan ayrılarak esir
düşmüş olup,bilahare komiteye iltihak eden asil hüviyeti saklayan muktedir ve
münevver bir asker.Bu zat komitenin yazı işlerinin idare edenlerin hocası
olmuştur.
8.Mehmet Çavuş ve arkadaşları Sarıkamış’ta Rusların elinde esir iken firar edip
Örtülü’de (Şenkaya) Bilal Efendinin süvari teşkilatına iltihak eden ve komite
kurulunca komitenin silahlı kuvvetlerinin faydalarından olan kahraman ruhlu
yılmaz,korkmaz çavuş ve onbaşılar.
Şenkaya Gazetesi (Yıl 1951,sayı 9,sayfa 1
Asıl Oltu kasabasının köylerinin halkından olup başlıca hizmetlerde bulunanları
sayacağız.Evvelce yani geçen sayılarda dediğimiz gibi Oltu kazasının her ferdi bu
mücadelede çalışmışlardır.O sıralarda Narman kazası da Oltu’nun yanı başında
çalışıyordu.Hatta öyle idi ki Narman’la Oltu birbirinde ayrı dahi
sayılmazdı.Narman Oltu’ya bağlı imiş gibiydi. Şimdi Oltu Milli Komitesinin
teşkilat ve çalışma tarzını mümkün mertebe anlatalım. Komitenin merkezi Oltu
idi.Şimdi Oltu Komitesinin teşkilat ve çalışma tarzını mümkün mertebe
anlatalım.Komitenin merkezi Oltu idi.Oltu’nun bütün nahiyeleri Olur ve
(Narman) kazaları dahil Oltu’ya tabidirler .Ve başkanlığın emrinde
idiler.Başkanlığın altı aza ve bir başkandan mürekkep heyeti vardı. Bir umumi ve
bir de hususi katibi vardı.
Silahlı kuvvetleri süvari ve piyadeye ayrılmış bu kuvvetlerde başkanlığa tabi
idi.Ayrıca Jandarma Birliği de başkanlığa bağlı idi. Bu bölüklerin ayrı ayrı
kumandanları süvari kumandanlığına tabi idiler. Piyade taburu toplu halde talim
görüyordu.
Merkez Komitesine dahil, hariç kazalardan olan dört zatın adlarını geçen
sayımızda vermiştik.
(Şenkaya Gazetesi (Yıl 1951,sayı 10,sayfa 1)
………..
Oldukça muntazam idari ve askeri teşkilata sahip bu komite Oltu ve Oltu’ya
civar kaza ve nahiyeleri her türlü tecavüzden korumakla beraber harekete
geçen Kafkas Kolorduları grup kumandanı Yakup Şevki Paşa ile temasa geçmek
üzere ikinci Kafkas Kolordusunun İspire gelen piyade ve süvari müfrezeleri ile
komiteye bağlı bir milis müfrezesi İspir kasabasında karşılaştı .Ve anlaşıldı. Alınan
direktif üzerine ordunun müfrezeleri Oltu’ya gelinceye kadar aldığı talimat
üzerine vazifesi inanılmaz kahramanlık menkıbeleri ile dolu bir şekilde icra etti.
1334 senesi (1916) Martın 25.Günü Oltu’ya gelen müfreze Oltu’yu salim ve
sağlam buldu. Gelen zabitan bu durum karşısında hayranlıklarını bildirmekten
kendilerini alamıyorlardı.
Artık Komitenin (1) (Ekim 1915-Mart 1916) vazifesi sona ermiş ,Oltu kasabası
idari ve askeri bakımdan Türk ordusunun müşfik eline teslim edilmişti.
Fakat Sarıkamış’ta bulunan düşman Bardız ve Örtülü (Şenkaya) cihetlerinde
baskıya devam ediyordu. Bu sırada Kafkas Orduları ileri harekatlarında teeniye
riayet etme emri aldıkları için Oltu’nun doğu ve Cenup doğusu cihetinde
bulunan köylerin halkı hala tehlike içinde idiler. İşte O sırada Oltu’da vazifesini
bitirmiş olan süvari teşkilatı tehlike gösteren Allauekber cihetine koştu. Ve
kahramanlıklarına devam ediyordu. Bu sırada kasabada bazı kimseler durumdan
istifa ederek kendisini kabartmak emeli ile eski silah arkadaşlarını lekelemek
gayesi ile faaliyete geçmişlerdi. Osmanlı Ordusunun içinde bulunan bazı
menfaatperest insanlarda bunlara uydu ise de efkarı umumiyenin kıymetli ilgisi
ile bu fenalığı olduğu yerde bastırdı.
Nisanın 7.Günü (1918) 10.Alay Şenkaya’ya geldi.ve Nisanın 7.Gününe kadar
Oltu kazasının ve Şimdiki Şenkaya kazasının hiçbir köyünde tehlike kalmamıştı.
Ordu bu suretle ilerleyerek Kars’ı aldı. Ve devam ederek Kafkasya’nın göbeğine
kadar ilerledi. Aradan 7-8 ay geçmemişti (Kasım 1916) .Almanlar ve müttefiki
olan biz 1.Cihan Harbinde mağlup olmuştuk. Bunun üzerine Türk orduları Kars’ı
terk etmek zorunda kaldı.